13 września 2024 w Jasielskim Domu Kultury odbyła się uroczysta międzynarodowa premiera oraz seans otwarty fabularyzowanego filmu dokumentalnego pt. „Zrównać z ziemią”, zrealizowanego przez Obiektyw Film Studio. Przypadająca na ten dzień 80. rocznica wysiedlenia i zburzenia miasta stała się przyczynkiem do wspólnej refleksji nad historią naszej małej ojczyzny.
Jasielska widownia wraz z uczestnikami projekcji, odbywającej się w Sedonie, partnerskim mieście w USA, uhonorowała niezłomność ówczesnych mieszkańców, którzy z wielkim trudem oraz żelaznym uporem odbudowywali Jasło z powojennych zgliszcz. „- Żadna rzecz… żadna rzecz, która stanowi jakąkolwiek wartość, nie może wpaść w ręce bolszewickiej dziczy. – Albo nasze, albo niczyje.”
Skalę zniszczeń, których dokonali nazistowscy okupanci określa się mianem bezprecedensowej – 11 tysięcy mieszkańców zostało wysiedlonych, zaś 97% miasta zupełnie przestało istnieć. Jak zaznaczył dyrektor Muzeum Regionalnego w Jaśle, Mariusz Świątek, akt wysiedlenia nie był wyizolowaną decyzją – takich zarządzeń na terenie okupowanej Polski wydawano wówczas wiele. – Większość miast, które zostały zniszczone w Polsce, były ośrodkami oporu, miastami twierdzami, gdzie prowadzono działania i broniono się – powiedział podczas premiery dyrektor Muzeum. To decyzja Waltera Gentza, jasielskiego starosty o doszczętnym zniszczeniu miasta, które nie stanowiło centrum opozycji, była znamienna.
Producenci filmu przyznają, że zamiast poszukiwać sensacji, pragnęli zaangażować publiczność, wplatając element „medytacyjny” i przekazując tym samym historię, dzięki której widz przystawał w pędzie codzienności na rzecz przeżycia tamtych tragicznych wydarzeń wraz z ich filmowymi uczestnikami. Niebagatelną rolę odgrywało zatem utożsamianie się, ponieważ, jak zaznaczył reżyser, Marcin Głowacki jesteśmy wspólnotą i dzięki temu możemy stać się wspólnotą, dzięki temu jaślanie mogą być jaślanami.
Na ekranie mogliśmy wysłuchać relacji świadków, obejrzeć czarno-białe, unikatowe fotografie Jasła z okresu okupacji oraz powojennej pożogi, a także usłyszeć wplecione w narrację strofy wiersza pt. ,,Obóz głodowy pod Jasłem” autorstwa Wisławy Szymborskiej. Spójna całość stanowiła nie tylko lekcję historii, była także swoistą konsolidacją doczesnych mieszkańców Jasła, stanowiących jedność dzięki determinacji poprzednich pokoleń. Społeczeństwa żyjącego w mieście, które obrócone w proch, powstało. Jak feniks z popiołów.
Film uzyskał dofinansowanie ze środków Instytutu Strat Wojennych w Warszawie. Wsparcie udzieliły samorządy podkarpackie: Miasto Jasło, Gmina Jasło, Gmina Nowy Żmigród, Powiat Jasielski, Gmina Tarnowiec, Gmina Dębowiec, Gmina Skołyszyn, Nadleśnictwo Kołaczyce oraz lokalne firmy: Przedsiębiorstwo Robót Drogowo Mostowych sp. z o.o. w Jaśle, Orion Engineered Carbons sp. z o.o. w Jaśle, Gamrat S.A, Unimot S.A., Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Wenta” sp. z o.o. we Frysztaku, Raf-Ekologia sp. z o.o. w Jedliczu, Petrosoft.pl Technologie Informatyczne sp. z o.o. w Jaśle, MPM Spółka Jawna w Jaśle, Orion Engineered Carbons sp. z o.o. w Jaśle.
Partnerami w filmie są: Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie i Muzeum Regionalne w Jaśle.
mrz
