Polska sztuka od wieków stara się opowiedzieć i zrozumieć historię swej Ojczyzny. Nie jest to zadanie łatwe, bo podmiotowe dla tych artystycznych opowieści dzieje państwa i narodu są więcej niż dramatyczne. A jeżeli mowa o dramacie, to najlepiej odwołać się do sztuki teatru. Swoistym signum twórczym Teatru Nie Teraz są od dwu dekad inscenizacje, które „mówią Polską”. Takie przedstawienia jak „Wiatr Wolności”, „Ballada o Wołyniu”, „Wyklęci”, Dzień gniewu”, „Kreon 2010”, „Nie odchodź mnie. Tryptyk Kresowy”, „Powrót Norwida”, czy „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, to dzieła wyjątkowe i raczej niemożliwe do obejrzenia na innych współczesnych scenach.
Istotnym dla wszystkich tych spektakli jest wątek łączący patriotyzm z duchowością, czyli ten prawdziwy „znak firnowy” polskości jako takiej, znak naszej tożsamości. Stąd wśród hufców obrońców Ojczyzny znajdujemy licznych męczenników Kościoła katolickiego, również tych wyniesionych na ołtarze.
Przypadająca w 2022 roku 75-rocznica urodzin „kapelana Solidarności”, bł. ks. Jerzy Popiełuszko stała się inspiracją do kolejnej pracy teatralnej Teatru Nie Teraz. Drugą inspiracją jest jakże uzasadniony rosnący kult trzeciego patrona Polski, jezuity, św. ojca Andrzeja Boboli.
Sztuka teatru pozwala przekraczać czas i przestrzeń, daje możliwość spotkania, które w rzeczywistości nie mogłoby się zdarzyć. To przekraczanie udowadnia, że istnieje naturalna ciągłość wiary oraz polskości wpisanych w życie i męczeństwo bohaterów tego dramatu. Jednocześnie uświadamia nam, że ksiądz Jerzy jest heroicznym kontynuatorem cech etycznych i duchowych, które są niezbędnym lepiszczem polskości, a dla których ojciec Andrzej jest swoistym duchowym przewodnikiem.
Opowiedzenie takiej historii za pomocą dzieła artystycznego jest z każdym rokiem trudniejsze, a to ze względu na narastającą w przestrzeni publicznej antypolskość (tzw. pedagogika wstydu) oraz antyklerykalizm, w wielu odsłonach wręcz skrajny. Jednocześnie z tych samych powodów opowiedzenie tej historii jest konieczne, bo nic tak nie definiuje konstytuujących nas uczuć, jak znaki i symbole, którymi posługuje się sztuka.
Przedstawienie „Pokonać piekło” nie jest li tylko dotykaniem biografii dwóch polskich męczenników, ale próbą pokazania sił witalnych, które ukryte są w polskości jako takiej. Sił, dzięki którym można pokonać zło – i to jednostkowe degenerujące nasz naród, ale i to powszechne, a w naszym europejskim kontekście dotycząc przede wszystkim wypierania się Chrystusa.
Nasi duchowni bohaterowie zabierają nas do Rzymu, gdzie warzą się losy świata. Czekając na spotkanie z papieżem rozmawiają o Polsce i o wierze. Każdy z nich używa argumentów tożsamych z czasem ich życia. Dzięki temu losy Ojczyzny widzimy w dziejowym spektrum – od monarchii i demokracji szlacheckiej po demokrację ludową i totalitarne zniewolenie. Obaj, w swoistym brewiarzowym rytmie – od Nieszporów po Jutrznię, przygotowują specjalne orędzie dla Ojca Świętego, które jeden z nich przedstawi na Watykanie. To polskie orędzie ma dać papieżowi odpowiedź na pytanie, jak naprawić świat…
Tomasz A. Żak
***
18 września, godz. 17.00, Wejście na karty wstępu.
Scenariusz, scenografia i reżyseria: TOMASZ ANTONI ŻAK
Muzyka: JÓZEF KANIOWSKI
Konsultacje plastyczne oraz projekt plakatu: JERZY DUDA
Za technikę odpowiada: RYSZARD ZAPRZAŁKA
Aktorzy:
ANDRZEJ KRÓL jako ojciec Andrzej Bobola
MACIEJ MAŁYSA jako ksiądz Jerzy Popiełuszko
Podziękowania dla: URSZULI GIERASIMIUK; BARBARY i WIESŁAWA JANICKICH; MAGDY i LECHA JĘCZMYKÓW; ks. JÓZEFA NIŻNIKA; HANNY I ANDRZEJA OLESIUKÓW; ALICJI ŻAK.
Realizacja spektaklu wsparta została przez Oddział IPN w Białymstoku oraz Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN.
Partnerem wydarzenia jest Fundacja PGNiG S.A im. Ignacego Łukasiewicza.
***
(…) Należy zauważyć, że przedsięwzięcia Teatru Nie Teraz, nawet gdy nie wiążą się bezpośrednio z dziełem któregoś z naszych wielkich romantyków, mieszczą się w nurcie niepodległościowym wywodzącym się z polskiego romantyzmu. Tylko ta scena ma moralne i artystyczne prawo reprezentować polski teatr w Roku Romantyzmu.
(…) Teatr Nie Teraz jest odważnym świadectwem naszej wiary i patriotyzmu. Zwłaszcza dziś potrzeba nam teatru o takim właśnie wymiarze (…)
Temida Stankiewicz-Podhorecka, Fałszywym trendom pod prąd, WPIS. Wiara, Patriotyzm i Sztuka. Nr 7-8 (141-142), 2022
